23 Kasım 2018
Sayı: KB 2018/44

MİB Kocaeli kriz raporu: İşten atmalar, ücretsiz izinler, artan baskılar...

Metal İşçileri Birliği (MİB), krizin Kocaeli’deki fabrikalara yansımasına ilişkin hazırladığı raporu yayımladı.

Krizi farklı yönleriyle yaşamın her alanında yaşayan metal işçileri gerek yapılan zamlar, düşük ücretlerle, krizle boğuşurken işten atmalar, ücretsiz izinler, duruşlar vb. ile fabrikalarda da krizin etkisini yaşamaktadırlar. ‘Kriz yok, işler tıkırında’ yalanlarının karşısında bulunduğumuz ve bilgi aldığımız fabrikalardaki krizin etkilerini ve somut durumu belli fabrikalar üzerinden vererek tabloyu görmek ve göstermek istiyoruz. Patronlar bütün kriz dönemlerinde olduğu gibi yine faturayı işçilere kesme derdindeler. Bunun somut örnekleri her yerde yaşanıyor. Bu saldırıya karşı metal işçileri krizin faturasını ödemeyi reddetmeli, birliğini güçlendirmelidir.

Ford Otosan

Türkiye’nin en çok kâr eden ve ihracat yapan otomotiv firmalarından olan Ford Otosan da krizin etkilerini işçiye ödetmenin adımlarını atmaya başladı. İlk olarak Ford Otosan Yeniköy fabrikasında Temmuz ayı içinde kaynak, boyahane ve montaj bölümlerinde 3 gün üretim yapılmadı. Bu durumun yıl sonuna kadar süreceği işçiler tarafından beklenirken Ford Otosan yeni bir açıklama yaparak iç pazardaki daralmayı gerekçe göstererek Ekim ayında da 3 günlük duruş yaptı. Yapılan  üretim duruşlarında işçilerin ücretlerinin yüzde 24’ü kesildi.

Ford Otosan fabrikasında da toplu kıyımlara şimdilik gidilmiyor. Ancak sözleşmeli işçiliğin yasallaşmasının ardından 5.5 aylık dilimler halinde alınan işçiler devri daim edilip çıkartılıyor. Kadrolu çalışan işçilere yönelik ise hissettirilmeden prosedür ve kurallar bahane edilerek tekil işten çıkarmalar yaşanıyor. İşyerindeki yetkili olan Türk Metal ise yaşananları seyrediyor, işçilerin sorularını cevapsız bırakıyor.

MMK Metalurji

MESS 2017 grup toplu iş sözleşmesi kapsamında Dilovası ve İskenderun’da iki fabrikası olan MMK Metalurji krizin faturasını işçiye kesti. Dolar kurundaki yükselişten kaynaklı sorunlar yaşadığını belirten şirket, iş yerinde yetkili sendika olan işbirlikçi Çelik-İş ile işçilerin sözleşme kapsamında hak ettikleri 6 aylık enflasyon zammına ve 15 günlük ikramiyelerine el koydu. Bu kapsamda Çelik-İş ve patron tarafından bir protokol imzalandığı belirtildi.

Önceki günlerde bölüm bölüm gezen sendikacılar işten atmalara dair söylentiler yaydılar. Üretimde ve idari bölümde çalışan toplam 30 kişinin işten atılacağı bilgisi bizzat sendikacılar tarafından yayıldı. İşten atmalara alternatif olarak bu hak gaspı Çelik-İş ağaları tarafından kabul edildi. Bu durumun Şubat ayına kadar süreceği söylendi ancak, işçiler verilen sözün tutulmayacağının farkındalar.

Sözleşmenin üzerinden uzun zaman geçmesine rağmen hâlâ sözleşme kitapçığının ulaştırılmadığını, bu yapılanın bir gasp olduğunu işçiler dile getiriyorlar. Krizin bahane olduğunu, fabrikada tıklım tıklım bobin ve sipariş olduğunu, bayramda bile mesaiye bırakıldıklarını belirtiyorlar. Bu gaspın ardından MMK Metalurji, MESS üyesi olmaktan ayrıldı.

Çelik Halat

Yine bir MESS üyesi olan Çelik Halat fabrikası da krizden direkt etkilenen fabrikalar arasında. Krizden etkilenen ve bunu işçiye fatura eden Çelik Halat yönetimi ilk elden fabrikaya yeni alınan ve emeklilik vakti gelen 10 işçiyi işten çıkartmakla başladı. Az işçi ile çok iş yapmayı kendine rehber edinen Çelik Halat 4’lü vardiya sisteminden 3’lü vardiyaya düştü. İşçilerin tüm isteklerine rağmen sözleşme sürecinde Pazar günü tatil kabul edilmemişti. Bütün işçiler haftanın farklı günlerinde tatil yapıyordu. Ancak vardiyaların düşürülmesi ile birlikte Pazar günleri üretime ara verilecek ve tatil olacak.

SumiRiko (Dytech)

Tofaş fabrikasına üretim yapan ve Tofaş’taki duruşlardan etkilenen SumiRico’da vardiya iki vardiya düştü. İşçiler bir haftadır ücretsiz izindeler. Cumartesi günleri de ücretsiz izin olarak kullandırılıyor. Krizle alakalı, işçiler üzerinde iş yerinden kendi istekleri doğrultusunda işten çıkmaları için çeşitli kısıtlamalar yapılmakta. Örneğin, raporlu olan arkadaşlara iş başı yaptıklarında neden rapor aldığıyla ilgili ve rapor almaması yönünde tutanaklar tutulmakta. Sudan sebeplerden dolayı savunmalar, tutanaklar alınmakta.

Üretim duruşlarının artarak olağanlaşması karşısında işçilerin endişeleri de artıyor. Cumartesi günleri yapılan duruşların 1 günü işçinin yıllık izninden bir günü fabrikadan diye kurgulanmıştı. Ancak işçilerin yıllık izinlerinin bitmesi, çalışılmayan günlerin maaşlarından kesilmesi işçiler tarafından tepki ile karşılanıyor. Vergi dilimlerinin de yüksekliği ve maaşlara yansıması da işçilerin tepkiselliğini arttırıyor.

Tezcan Galvaniz

Sendika düşmanlığı ve Arslanbey OSB’de yaptığı büyük yatırımlarla bilinen Tezcan Galvaniz fabrikası da krizin yükünü işçinin sırtına yükleyenlerden. Her dönem tescilli bir işçi düşmanı gibi davranan Tezcan patronu krizin yeni başladığı bu dönemde de işçi düşmanı tavırlarını göstermeye başladı.

İşe yeni giren ve 6 ayını doldurmayan işçiler işten toplu bir şekilde çıkarıldı. Gelecek yılın dahi yıllık izinleri patron tarafından zorla kullandırıldı. Şimdi ise ücretsiz izinler başladı. Hatlar durdu, çalışma yapılmıyor. Döviz kurundaki artıştan dolayı ham madde fiyatları büyük oranda etkilendi. Şu an fabrikada durum çok sancılı. İşçiler tedirgin bir şekilde fabrikaya gidip geliyor. İşçilerin tercih ettiği Çelik-İş ise hâlâ mahkemede olan yetki davasının sonucunu eli bağrında bekleyişte.

Hyundai Assan

Fabrika 1 aylık duruş ilan etti. Geçtiğimiz zamanlarda da Hyundai’de birer ikişer günlük duruşlar meydana gelirdi. Ancak bu kadar uzun süreli duruşun sebebi ekonomik krizin sonuçlarından birisi. Ayrıca işten çıkışların da açılması gündemde. Şimdiden birçok işçiye işten çıkması yönünde tekliflerde bulunuluyor.

Federal Mogul

Federal Mogul fabrikalarında krizin üretime olan etkisi henüz somut bir uygulamaya dönüşmedi. Otomotiv fabrikalarının büyük yan sanayi firmalarından olan Federal Mogul’da üretim duruşları ve işten atmalar henüz yaşanmadı. İşçiler bu durumun hayretle karşılanması gerektiğini düşünüyor.

Ancak Federal Mogul fabrikası yönetimi, fabrikanın tüm bölümlerine hareketli kameralar taktırdı. İşten atmalar yaşanmasa da bu karar ve uygulamalar işçiler tarafından büyük bir kıyıma hazırlığın ilk adımı olarak karşılandı. Hak gaspları ve baskıların krizden önce de sonra da hep aynı olduğunu ve bunun çalışma yaşamının genel bir kuralı haline getirildiğini belirten Federal Mogul işçileri rahatsız.

Elimsan

Elimsan Fabrikası’nda Ocak ayından bu yana yaklaşık 300 işçi işten çıkarıldı. Herhangi bir sendika üyesi olmayan işçilerin 300 kişisi hiçbir hak ve alacağı verilmeden işten çıkartıldı. Elimsan fabrikası zor bir dönemden geçildiğini ve işçilere ödeme yapılacağını söylemesine rağmen verdiği tarihlerin hiçbirinde işçilere ödeme yapmadı.

İşçiler fabrika önünde yaptıkları eylemlerle bu duruma tepki göstermeye, gasp edilen ihbar, kıdem tazminatlarını ve birikmiş maaş alacaklarını almak için çabalarını sürdürüyorlar.

EAE Elektrik

İstanbul’da bulunan fabrikalarını büyüterek Kocaeli’de bulunan Dilovası’na taşıyan EAE Elektrik grup şirketleri de krizden en çok etkilenen firmalar arasında. Normalde sermayesini büyüterek İstanbul’daki firmasının parça parça tamamını Dilovası’na taşımış durumda. Ancak kurlardaki artış ve kriz göstergeleri firmayı büyük oranda etkiledi.

İşçiler geçmiş dönemde yaşanan krizlerden de etkilendiklerini ancak bu dönemde yaşananları daha önce hiç görmediklerini ifade ediyorlar. Birçok bölüm 3-5 kişilik gruplar halinde yıllık izinleri olanlar yıllık izne, izni olmayanlar ücretsiz izne çıkartılıyor. İşe giden işçiler akşama kadar önlerine herhangi bir iş getirilmediğini, ellerini işe sürmeden eve döndüklerini ifade ediyor. Normalde EAE Elektrik işçileri haftanın 5 günü çalışıyordu. İşçilerin tamamına yakını Cumartesi ve Pazar mesailerine kalıyorlardı.

Geçmiş dönemlerde ücretli izne çıkartılan işçilerin sigorta primleri kesilmiyordu. Şimdi ise işçilerin sigorta primleri ödenmiyor. İşten atmalar da sık bir şekilde yaşanıyor. İşçiler işten atmaların daha geniş bir kesimi kapsayacağından endişe duyuyor.

Uzmanlar Platform

Uzmanlar Platform Hidromekanik Makine Mühendislik Otomotiv fabrikasında 15 işçi işten atıldı. Haksızlığa uğradıklarını düşünen işçilerden biri, evli ve çocuk sahibi olduğunu belirterek kirada yaşadığını vurguladı. İşten atılmanın sonucunda intiharın eşiğine geldiğini ifade etti. 10 yıldır çalışanların da aralarında olduğu işçiler hukuki süreci başlattılar.

Araç üstü teleskobik sepetli platform, hidrolik makaslı platform, çekilebilir ve kendinden yürüyüşlü eklemli teleskobik platform ve çekilebilir teleskobik platform üretimi yapılan fabrika 2013 yılında kapasitesini büyüterek yeni yerine geçmişti.

Uzer Makina

Lastik pişirme kalıpları ve parçaları yapan fabrikalardan biri olan Uzer Makina’da ise krize dair hiçbir değişiklik yok. Aksine zamlar ve yeni personel alımları gerçekleşti. Yurt dışından ürün alıp işleyerek yurt dışına yine dolar ile sattığı için yurt içi tüm tedarik kalemleri aynı kalırken, buna işçi maaşları dahil yurt dışından gelen ödemeler dolara bağlı olarak artış gösterdi. Bu durumda fabrika daha çok nakit akışı yakaladı ama giderleri sabit kaldı. Yani kârları yükseldi. Yurt dışından gelenlerde ise satılma garantili çelik alındığı için hiçbir değişiklik olmadı. Yani kriz patrona yaradı.

Yücel Boru

Çıkışlar açılacak denilerek içeride huzursuzluk yayılıyor. Üretimin azalmış olması ve işten çıkartılma korkusu işçilerin üzerinde baskı yaratıyor. Bu koşullarda tazminatı alacak olmak işçilere bir lütufmuş gibi sunuluyor.

FERRO DÖKÜM

Ağırlıklı olarak ihracat çalışması ve yurtdışı siparişlerinde bir değişiklik olmamasına rağmen krizin etkileri burada da hissediliyor. Hafta içi ve hafta sonu mesailerin kalktığı fabrikada mesai servisleri de kaldırıldı. Yurt içine siparişlerde azalma olan fabrikada işten çıkarmalar gündemde.

Çayırova Arçelik

Fabrikada çıkışların olacağı söylentisi ile korku yayılıyor. Performans düşüklüğü bahane edilerek 6-7 kişi çıkartılmış durumda. Kasım sonuna kadar %5 küçülme talimatı alınmış Koç Holding’den. 200-300 kişinin çıkartılacağı söyleniyor. Satışların %20’nin üzerinde azaldığı bahane ediliyor. Devletin ÖTV-KDV indirimlerinin satışlarda çok fazla etkisinin olmadığı söyleniyor. İşten çıkarmaların yanı sıra vardiyaların da azaltılacağı söyleniyor.

Autoliv

Fabrikada düzenli aralıklarla çıkışlar var. Fazla rapor aldığı ve performans düşüklüğü gerekçesi ile hamile bir kadın işçi işten atıldı. Her hafta 10-15 işçi çıkartılıyor. Ekim ayında en az 30 kişi çıkartıldı. 80 işçinin daha çıkartılacağı söyleniyor. Fabrikada şu an sıkıyönetim uygulanıyor. sürekli olarak işçilerin açıkları aranıyor, tutanak tutuluyor. Baskı ile işçiler korkutuluyor.

ZF

Yurt dışı ağırlıklı çalıştığı için ZF patronunun krizden etkilenmediği, üretimde düşüş olmadığı söyleniyor. Ancak bütün fabrikalarda olduğu gibi işçilerin ücretlerine zam yapılmadığı koşullarda işçiler krizi derinden yaşamakta. Yurt dışı ağırlıklı çalışan bütün firmalarda olduğu gibi döviz kurlarındaki yükseliş ile döviz bazında düşen işçi ücretleri patronlar için krizi fırsata çeviriyor. ZF’de yaşanan da tam olarak budur diyebiliriz. Ayrıca Beyaz yakaya %10 zam yapılmış olması işçileri hepten rahatsız etmekte. Eylül’de sözleşme gereği enflasyon zammı alan işçiler için bu zam bütün temel ihtiyaçlara yapılan fahiş zamlar yanında hiçbir şey ifade etmemektedir.

Kroman

İhracat ağırlıklı çalışılıyor olmasından kaynaklı krizin etkisinin olmadığı söylense de Ekim ayında 15 işçi çıkartılmış durumda.

Anadolu ISUZU

Anadolu ISUZU’da da talebin azalmasından kaynaklı daralma ve ücretsiz izinler gündemde.

Türk Traktör-Erenler

Bir Koç sermayesi ve MESS üyesi olan Türk Traktör fabrikasında haftalık çalışma günü bir gün düşürüldü. İşten çıkartmalar haftalık şekilde gerçekleşiyor. Türk Traktör her hafta Cuma günleri işçileri çıkartıyor. Temmuz ayından bu yana belli periyotlarla işçi çıkaran fabrika 4 ayda 104 işçinin işine son verdi.

İşten atmaların çoğalması ve bölge halkı tarafından bir tepkiye neden olması sonucu yerel gazeteler işten çıkartmaların haberini yaptı. Bu aşamada devreye giren Türk Metal işten çıkanların gönüllü olduğunu iddia etti ve Türk Traktör’ün suçunu gizlemeye çalıştı. Fakat işçiler ve bölge halkı kimin suçlu, kimin haklı olduğunu biliyor.

Yazaki-Kuzuluk

Sömürünün adlarından biri haline gelen Yazaki fabrikası da kriz ve artan döviz kurundan etkilenen fabrikalar arasında. Fabrikada belli dönemler günlük duruşlar gerçekleşiyor. Ancak bu duruşlar diğer fabrikalardaki kadar büyümedi.

Fabrika genelinde ise işten atmalar var. Ancak yapılan işten çıkartmalar tekil tekil gerçekleşiyor. Bu şekilde toplu kıyım yapılmadığına dair bir görüntü yaratılıyor. Ancak işten atmalar toplu olarak ele alındığında bir kıyım olduğu anlaşılıyor.